Kto, według niemieckiej ustawy BGB, ma prawo do zachowku oraz kiedy roszczenie o zachowek staje się wymagalne?
„Der Pflichtteil” czyli zachowek to minimalny, zagwarantowany przez ustawę udział w spadku, przysługujący bliskim krewnym testatora w przypadku ich wydziedziczenia. Prawo do zachowku ogranicza swobodną decyzję testatora w zakresie dysponowania spadkiem. Spadkodawca nie może zatem całkowicie dowolnie i w całości wydziedziczyć swoich najbliższych. A jeśli już wcześniej rozporządził swoim majątkiem dokonując darowizn i pomniejszając tym samym wartość spadku a zatem również zachowku, wówczas po stronie uprawnionych do zachowku powstanie roszczeniem o odpowiednie uzupełnienie zachowku (§ 2325 BGB).
Uprawnionymi do zachowku są w pierwszej kolejności zstępni oraz małżonek zmarłego. W sytuacji zaś braku zstępnych oraz małżonka zmarłego, w dalszej kolejności uprawnionymi do zachowku po zmarłym zgodnie z treścią § 2303 ust. 1 i 2 BGB są jego rodzice. Ile wynosi zachowek? Uprawnieni do zachowku mają prawo do otrzymania połowy wartości udziału spadkowego, który przypadłby im przy dziedziczeniu ustawowym, to znaczy, gdyby dziedziczyli spadek na drodze spadkobrania ustawowego. Innymi słowy, jest to połowa udziału spadkowego, który otrzymaliby, gdyby spadkodawca nie sporządził testamentu, w którym zostali wykluczeni od spadkobrania.
Kiedy możemy spodziewać się żądania zapłaty od osób uprawnionych do zachowku?
Powyższą kwestię precyzyjnie wyjaśnia §§ 2317 i 271 ust. 1 BGB, zgodnie z którym roszczenie o zachowek Pflichtteil według niemieckiego prawa staje się wymagalne wraz ze śmiercią spadkodawcy. To zatem wraz ze śmiercią spadkodawcy otwiera się spadek, a w związku z tym rozpoczyna bieg termin wzajemnych rozliczeń na tle masy spadkowej.
Co istotne, uprawniony do zachowku nie musi zatem czekać z dochodzeniem swoich praw, aż spadkobiercy dokonają wzajemnych rozliczeń między sobą, jak również na sporządzenie planu podziału spadku przez wykonawcę testamentu, jeśli został taki ustanowiony. Uprawniony może dochodzić swoich praw do zachowku bezpośrednio po śmierci spadkodawcy, a na wypadek braku danych, co do wartości spadku, przysługuje mu prawo do żądania wyceny wartości masy spadkowej zgodnie z § 2311 BGB. Wycena masy spadkowej jest o tyle istotna, że pozwala na precyzyjne ustalenie, jakiej wartości możemy domagać się będąc uprawnionym do zachowku.
Co zrobić w sytuacji, jeżeli roszczenie o zapłatę zachowku przewyższa aktualne możliwości spadkobiercy testamentowego zobowiązanego do jego zapłaty?
Prawo i orzecznictwo przewidują pewne możliwości. Dla przykładu strony mogą zawrzeć umowę, na mocy której zgodnie odroczą one w czasie wymagalność zachowku lub też zawrą umowę o zapłatę zachowku w formie rat.
Ostatecznie, odroczenie spłaty zachowku może nastąpić także na mocy postanowienia sądu, jeśli zaistnieją okoliczności, które spowodowałyby, że natychmiastowe zaspokojenie roszczenia o zachowek stanowiłoby nadmierną trudność dla spadkobiercy, § 2331 a BGB.
Specjalizujemy się w sprawach spadkowych z elementem zagranicznym w konstelacji: Polska – Niemcy.
